Odszedł Stanisław Biel (1929-2021)

Smutna wiadomość – wczoraj, 19 lutego, zmarł jeden z nestorów polskiego wspinania Stanisław Biel. W Alpach skompletował pierwsze polskie przejścia trzech najtrudniejszych ścian północnych (Grandes Jorasses Filarem Walkera, północna Matterhornu i północna Eigeru, stał się też pierwszym Polakiem, który miał w dorobku ten tryptyk). Zapisał też na swoje konto pierwsze polskie przejście zachodniej Dru oraz pierwsze zimowe przejście wschodniej Matterhornu. W swoim dorobku z Tatr miał też takie dokonania, jak historycznie bardzo ważne pierwsze powtórzenia rekordów poprzedniego pokolenia, dróg Łapińskiego i Paszuchy na Kazalnicy i Mnichu oraz wytyczenie direttissimy północnej ściany Miegusza (od razu w pełni zimy) czy pierwsze polskie przejście Hokejki na Łomnicy. W Hindukuszu na Noszaku (1960, 2 wejście) ustanowił ówczesny polski rekord wysokości (7492 m).

Pogrzeb Stanisława Biela odbędzie się w piątek 26 lutego, godz. 14.20 na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

***

Stanisław Biel urodził się 22 kwietnia 1929 roku w Krakowie. Taternik, alpinista, starszy instruktor i ratownik górski, działacz organizacji alpinistycznych. Absolwent AGH, inż. elektryk i mgr metalurg, asystent na Wydz. Elektromechanicznym AGH, a następnie aspirant na Wydz. Metalurgii (do 1960) i pracownik Instytutu Badań Jądrowych w Krakowie.

Pod Eigerem 1961. Od lewej: Czesław Momatiuk, Jan Długosz, Stanisław Biel i Jan Mostowski. Fot. Czesław Momatiuk

W Tatrach wspinał się od 1945 roku, przechodząc najtrudniejsze w tym czasie drogi. M.in. pierwsze powtórzenie drogi Łapińskiego i Paszuchy na Kazalnicy 1952 i na Mnichu 1951 (z własnym wariantem poniżej Półek), pierwsze polskie przejście Hokejki na Łomnicy (1954).

Poprowadził szereg nowych dróg (np. północną ścianą Wielkiej Jaworowej Turni 1955, direttissima pn. ściany Mięguszowieckiego Szczytu, 1953, od razu w pełni zimy) i dokonał pierwszych przejść zimowych (np. Kozi Wierch północną ścianą, 1952).

Latem 1953 roku uczestniczył w przejściu tzw. Wielkiej Grani Tatr Wysokich (t.j. grani z największą liczbą wysokich i trudnych szczytów, od Małego Kieżmarskiego po Krywań).

Stanisław Biel po przejściu Trawersu Hinterstoissera (fot. Jan Mostowski)

Zimą 1960 roku przeszedł grań Riły w Bułgarii.

W latach 1956-1965 kilkakrotnie wspinał się w Alpach, gdzie dokonał m. in. pierwszych polskich przejść wówczas rekordowo trudnych dróg, zachodnią ścianą Petit Dru (1957), Filarem Walkera na północnej Grandes Jorasses (1959), północnymi ścianami Matterhornu (1961) i Eigeru (1961), stając się pierwszym Polakiem, który skompletował wielki tryptyk północnych ścian Alp.

Dokonał też pierwszego przejścia zimowego wschodniej ściany Matterhornu (1959, w kwietniu, było ono zimowe przy ówczesnych kryteriach zimy).

W 1958 roku wspinał się w Kaukazie (m.in. na Piku Szczurowskiego, Baszkarze).

W latach 1960, 1962 i 1971 uczestniczył wyprawach w Hindukusz (w 1962 jako kierownik grupy krakowskiej  i 1971 jako kierownik całości). W Hindukuszu wszedł m.in. na Noszak (1960, 2 wejście 10 dni po Japończykach [zobacz też: „Japończycy z Noszaka w Polsce”, „Goro Iwatsubo: Nasza przyjaźń zawiązała się 50 lat temu i przetrwała próbę czasu (galeria)”]), 7498, co było wtedy polskim rekordem wysokości) i Kohe Tez (6995 m, wówczas 7015) oraz dokonał pierwszych wejść na pięciotysięczne: Kohe Awal, Cangale Syah (5198), Kharposhte Yakhi (5698), Kohe Qalat i Kohe Capan.

Stanisław Biel (po lewej) i Wojciech Szymański, Zlot Łojantów, Morskie Oko, 2002 (fot. Janusz Kurczab)

W 1967 roku wszedł na Pik Lenina w Pamirze. W 1957 wspinał się w górach Iranu, wszedł m.in. na Alam-Kuh (2. przejście drogi włoskiej). W 1976 roku odwiedził Andy Peruwiańskie.

Jest autorem licznych artykułów prasowych o alpinizmie oraz rozdziałów w książkach i podręcznikach: Burza nad Alpami (1958), Alpinizm (1971), W skałach i lodach świata (tom 4, 1971), bardzo ważny też był jego artykuł o klasyfikaji przejść hakowych (Taternik 1957). Jego opowiadania można znaleźć w książce Na tle nieba. Wspomnienia polskich wspinaczy z Tatr, Alp i Kaukazu (2015).

Brał aktywny udział w pracach topograficznych (w tym pomiary ze szczytów w 1962; Historia polskiego wspinania. Hindukusz Cz. I) umożliwiających opracowanie szczegółowych i bardzo ważnych dla wszystkich alpinistów map Hindukuszu Afgańskiego Jerzego Wali.

Członkiem Klubu Wysokogórskiego (wówczas ogólnopolskiego) został w 1948, w okresie 1951-1969 pełnił funkcje we władzach Koła Krakowskiego i całości Klubu. Od 1960 należał do grupy tatrzańskiej GOPR. Był członkiem elitarnej Groupe de Haute Montagne (GHM, od 1959) i członkiem honorowym Polskiego Związku Alpinizmu (2001).

Redakcja składa kondolencje rodzinie i bliskim

Źródło: „Wielka Encyklopedia Gór i Alpinizmu”, autorstwa Małgorzaty i Jana Kiełkowskich; Grzegorz Głazek

[aktualizacja, 23.02, 15:30]