Jan Kiełkowski (1943-2020) – znawca gór totalny

Odszedł prawdziwy strażnik pamięci, który łączył środowisko wspinaczy i z którego dzieł od przeszło czterdziestu lat korzystało wiele pokoleń, od miłośników najmniejszych skałek po eksploratorów największych masywów himalajskich.

Dla jednych Jan Kiełkowski „wrósł w krajobraz” już swoimi wspinaczkami w skałkach Jury oraz w Tatrach w latach 60. i 70. Z czasem doceniono jego osobisty dorobek np. na Kazalnicy – i to zarówno ilościowy (6 pierwszych przejść dróg), jak i jakościowy (spośród Jego nowych dróg część okazała się, począwszy od lat 80., najbardziej wymagającymi drogami zimowymi lub klasycznymi).

Dla szerszej rzeszy stał się ważny jako kronikarz, wraz z pierwszym wydanym drukiem w Polsce przewodnikiem wspinaczkowym po skałkach Jury Północnej, popularyzującym pewien kanon rysunku skał i skondensowanej informacji (Skałki Rzędkowickie, 1977, wraz z żoną Małgorzatą, potem dwa nowe wydania oraz tomy opisujące inne rejony skalne z Jury, łącznie 9 tytułów).

Jego opus magnum, jako polskojęzycznego kronikarza gór, stała się Wielka Encyklopedia Gór i Alpinizmu (WEGA). Tworzył ją od jesieni 1998 głównie z żoną Małgorzatą oraz z blisko 20-osobową grupą współpracowników. Dzieło ukazało się w okresie 2003-2017 (7 tomów, ponad 20 tys. haseł i 5 tys. stron oraz około 800 map i mapek). Co do zamysłu i skali, wydawnictwo to nie ma sobie równych na świecie, jednak przynajmniej na razie jest zamknięte w kręgu naszego języka.

Opus magnum międzynarodowym okazała się wydana po angielsku seria przewodników Mountain Monograph po najwyższych i najatrakcyjniejszych wspinaczkowo masywach Himalajów i Karakorum (11 tomów w okresie 1993-2015, obejmujących wszystkie 14 ośmiotysięczników wraz z przyległościami, poprzedzonych wersjami wstępnymi, broszurowymi, wydanymi po polsku i niemiecku). W przewodnikach tych Jan dopracował się własnego stylu szczegółowych rysunków ścian i masywów (dalece innego niż dla skałek) oraz zamieszczał bardzo wiele mapek – w efekcie ilustracje te świetnie wprowadzają odbiorcę w wizualne zrozumienie terenu. Z recenzji zachodnich (poczynając od pozytywnej recenzji w AAJ 1989 pióra Adamsa Cartera, długoletniego redaktora American Alpine Journal) wiemy, że seria ta jest dobrym kandydatem, by dla wszystkich wspinaczy himalajskich spełnić rolę podobną do tej, jaką spełnił przewodnik Witolda H. Paryskiego dla Tatr Wysokich.

Do tego dorobku dochodzą pomniejsze projekty i wydawnictwa z Dolomitów, Andów oraz broszury o nieco niższych, za to popularnych masywach Himalajów i Karakorum (10 pozycji, niemal każda liczy 2-4 zeszyty), a ponadto bibliografie i zestawienia. Ostatnio zaś szczególnie zajmowała Go ujęta na nowo historia eksploracji Tatr (Zdobycie Tatr, w latach 2017-2019 ukazały się trzy tomy, obejmujące zdarzenia do 1945).

Jan Kiełkowski znał z doświadczenia góry Europy, Azji Wysokiej i Bliskiego Wschodu, Ameryki Południowej oraz Afryki Północnej. Wspinał się z najlepszymi i najbardziej znanymi wspinaczami (zwłaszcza ze Śląska, ale nie tylko), takimi jak Tadeusz Piotrowski, Jerzy Kukuczka, Jan Franczuk, Eugeniusz Chrobak, Piotr Czok, Tadeusz Łaukajtys, Andrzej Skwirczyński, Janusz Kurczab, Janusz Skorek, Zbigniew Wach, Ryszard Kowalewski, Janusz Majer, Adam Uznański młodszy (z Krakowa, dla odróżnienia od wspinacza wrocławskiego) i inni. Odnalazł się też w świecie filmu górskiego.

Pozostał do końca strażnikiem pamięci, wysokogórskim i wspinaczkowym archiwistą totalnym, z darem do rysowania i kartografii. Wszystko to po latach solidnej pracy zawodowej jako geolog w kilku krajach oraz po odchowaniu syna i doczekaniu się wnucząt.

Odszedł Skarbnik naszej wspinaczkowej wiedzy i historii, łącznik dla niemal wszystkich obecnych i niedawnych pokoleń polskich wspinaczy.

Grzegorz Głazek

Informacje poszerzające

Jan Kiełkowski urodził się 31.10.1943 w Katowicach, zmarł 5.04.2020 po długiej chorobie w Hilden koło Düsseldorfu. Był absolwentem geologii poszukiwawczej na krakowskiej AGH, specjalistą od złóż węgla. Od 1970 pracował jako geolog najpierw na Śląsku, potem przez dwa lata w Andach Peruwiańskich (1972-1973), a najdłużej w Niemczech (od 1981 na kontraktach i od 1984 do emerytury na stałe, najdłużej mieszkał w Düsseldorfie). Gdy osiadł w Niemczech po burzliwym roku 1981, wypadł z oficjalnego obiegu wyczynowych wspinaczy polskich, ale z czasem stopniowo wchodził w rolę eksperta. Od z górą 20 lat bywał w kraju często i uczestniczył w tylu spotkaniach, jakby mieszkał w którymś z miast zachodniej Polski.

Wspinać się zaczął od 1963 roku. Miał w dorobku około 100 pierwszych przejść w skałkach Jury Krakowsko-Częstochowskiej i ponad 30 premier letnich i zimowych w Tatrach, w tym 20 dużych nowych dróg.

Wszedł na 2 szczyty 7-tysięczne w Azji Wysokiej, zaś szczytów 5-tysięcznych zdobył dziesiątki, większość w Andach, w tym około 30 prawdopodobnie jako pierwszy w czasach nowożytnych (przy pracy jako geolog); wtedy też odkrył tam kilkanaście nieznanych dotąd osad z okresu przedkolumbijskiego, na które naprowadził potem innych polskich badaczy.

W lecie 1972 roku zwyciężył w pierwszych rozegranych w Polsce zawodach skałkowych (zawody te i ich okoliczności miały nieco anegdotyczny charakter). Zagrał jedną z dwóch głównych ról (obok Samuela Skierskiego) w filmie krótkometrażowym „Odwrót” ze słynnego tryptyku Jerzego Surdela (film ten, z 1968 roku, otrzymał główne nagrody na festiwalach w Trydencie, 1969 i Banff, 2004).

Z dzisiejszej perspektywy widać, że zamiłowanie do systematyzowania wiedzy wspinaczkowej i górskiej kartografii oraz do eksploracji w terenie i źródłach okazywał niemal od początku. Pierwszą nową drogę w Tatrach wytyczył latem 1964 roku, zaledwie rok po kursie, zaś w skałkach szybko uznał, że trzeba o nich zrobić „porządny przewodnik, ale taki prawdziwy, jak Paryski” (dla Tatr). Własne wydawnictwo zaś nazwał „Explo”.

Owo zamiłowanie i liczne kontakty górskie zaowocowały tym, że był do roli wielkiego archiwisty niejako predestynowany i dobrze przygotowany. Zbierał fakty, daty, mapki, szkice i zdjęcia, mapy, książki, czasopisma dotyczące gór. Oraz wszelkie okołogórskie drobiazgi wydawnicze, plakaty, nalepki (jedynie filatelistykę zostawił innym). Razem z żoną zgromadzili prawdopodobnie największy polski prywatny zbiór literatury górskiej, szacowany niedawno (2013) na około 6 tysięcy tytułów książek i czasopism oraz 2 tysiące map, kolekcjonowali też górskie grafiki i obrazy. Wyróżnienia za działalność wydawniczą zaczęli otrzymywać, gdy stało się jasne, że projekt monumentalnej Encyklopedii WEGA się udał i jest na ukończeniu. W 2013 roku wspólnie z żoną otrzymał nagrodę „Za szerzenie kultury górskiej” na festiwalu w Lądku Zdroju oraz Literacką Nagrodę im. Władysława Krygowskiego za rok 2013 (przyznawaną przez PTTK od 1999). Jednocześnie oboje zostali członkami honorowymi PZA.

Po wydaniu Suplementu WEGA (najgrubszego, VII tomu, w 2017) opublikował z żoną w internecie jeszcze 25 numerów Biuletynu WEGA (2018-2020), który zawiera bieżące uzupełnienia do encyklopedii oraz kopie cennych oryginalnych artykułów i ciekawe reprodukcje. Nieco wcześniej, po ukazaniu się szóstego tomu WEGA poświęconego ludziom gór (2013), wytworzyło się wśród wspinaczy pojęcie „wegantów”, czyli szerokiego kręgu osób obecnych w encyklopedii, zaczęto nawet urządzać „Spotkania Wegantów” w skałkach.

Przy tym wszystkim Jan Kiełkowski dał się zapamiętać jako osoba uczynna w udostępnianiu swojej wiedzy i archiwum. Stopniowo też skanował zgromadzone ilustracje topograficzne i taki „przegląd” opublikowanych drukiem zdjęć zawsze się proszącym o informację przydawał. Był też skarbnikiem pamięci zdarzeń mniej oficjalnych i anegdot, i oczywiście także ich obiektem – ale o tym mogą już opowiedzieć, i zapewne opowiedzą, inni.

Ważniejsze przejścia:

TATRY, nowe drogi (z zachodu na wschód, podano nazwiska partnerów)

Raptawicka Turnia, środkiem wsch. ściany, partner Andrzej Skwirczyński, 6-7.08.1966, V, A1, około 10 nitów (swego czasu „ekstremalna hakówka”, uklasyczniona w 1990 jako IX-, jedno z pierwszych w Tatrach).

Orla Baszta, pn. ścianą, prawym filarem, VI, A2, partnerzy Janusz Gacek i Andrzej Grossman, 1.08.1964 (opis w przewodniku Władysława Cywińskiego tom 18, droga 124, w skrócie WC18-124), zapewne pierwsza nowa droga Kiełkowskiego w Tatrach.

Szpiglasowy Wierch, lewą depresją, IV, partnerzy Janusz Kurczab i Ryszard Szafirski, 12.02.1967 (nowa droga zimą, WC11-120).

Zadnia Bednarzowa Turnia, pn.-wsch. ścianą, V, 5h, Eugeniusz Chrobak, 23.07.1972. WC14-110.

Zadnia Garajowa Turnia, pn.-wsch. filarem, wariant, V, 200 m, Jan Franczuk, 19.06.1969. WC14-132.

Kazalnica:

• „Czok-Kiełkowski”, V, A2, Piotr Czok, 3, 5 i 7-8.08.1972. Droga w głosowaniu wśród wybitnych wspinaczy lat 1990. i 2000. uzyskała opinię najbardziej wymagającej na Kazalnicy zimą (zob. przewodnik Jana Żurawskiego „Kazalnica – drogi zebrane” z 2013, s. 179).
• „Droga Daga”, pierwsze faktyczne przejście całości (drogę wytyczono przedtem z luką w trudnościach), Tadeusz Piotrowski, 15-16.09.1967.
• „Wielkie Zacięcie”, V+, A3: T. Piotrowski i Zdzisław Prusisz, 23-25.03.1968 (nowa droga zimą). Jedna z najbardziej cenionych i najdłuższych dróg zimowych na Kazalnicy.
• „Kant Filara”, pierwotnie V+, A2, Andrzej Bara i J. Franczuk, 16-17.07.1969. Droga uklasyczniona w 1980 jako pierwsze przełomowe odhaczenie, utrzymujące do dziś wycenę VII/VII+.
• Droga Kiełkowskiego, J. Franczuk i T. Piotrowski, 2-3.07.l969, pierwotnie V+, A2. Jedno z trudnych miejsc tej drogi, „Ścianka z Jedynkami”, stała się najtrudniejszym miejscem (jako 2xA0) „Malczykówki”, kombinacji z 1971 roku przełomowej dla odrodzenia wspinaczki klasycznej, a po uklasycznieniu w 1977, pierwszym odcinkiem o trudnościach VII- na Kazalnicy.
• Superdirettissima, pierwotnie VI A2/A3: Janusz Skorek i Zbigniew Wach, 18-19.08.1971.

Ciężka Turnia, pd.-zach. ściana, lewym skrajem, V: T. Piotrowski i Adam Uznański młodszy (Kraków), 2.09.1967 (WC9-109).

Galeria Gankowa:

• Wariant Kalla-Kiełkowski, V+ A1, 100 m, Jerzy Kalla, 21.08.1971.
• Franczuk-Kiełkowski (Nová pol’ská cesta), VI, J. Franczuk i Ryszard Kowalewski, 29.07.1969 (WC16-31).

Świstowy Szczyt, zach. ściana, lewy filar, V, T. Piotrowski i A. Uznański, 30.08.1967 (WHP 2097).

Skrajna Świstowa Turnia, filarem z dol. Rówienek: T. Piotrowski i A. Uznański, 18.08.1967 (WHP 2127, bez szczegółów).

Turnia nad Polaną, zach. ścianą, nowa droga, A. Uznański, 13.08.1967 (WHP 2127, bez szczegółów). Opis „Taternik” (w skrócie T)  nr 2/1972, s. 77.

Staroleśna, pd.-wsch. ściana, Małgorzata i Jan Kiełkowscy, 14.09.1974, V, schemat T 1/1975, s. 36.

Skrajna Nowoleśna Turnia, pd. ściana, Małgorzata i Jan Kiełkowscy, 12.09.1974, III, opis T 1/1975, s. 36.

Pośrednia Śnieżna Turnia, zach. ścianą, lewym filarem, VI, A. Uznański, 27.07.1966 (WHP 2880).

TATRY, pierwsze przejścia zimowe:

Kościelec:

• droga Leszka Dziędzielewicza, A. Uznański, 30.04.1967.
• Sprężyna, A. Uznański, 28.04.1967.

Młynarczyk:

• droga Kowalewskiego i Pałuchy, VI, T. Piotrowski, Z. Prusisz i Kazimierz J. Rusiecki, 9-10.03.1968 (WC6-87).
• droga Kurczaba, VI, A4, J. Kalla, Jerzy Kukuczka i J. Skorek, 8-11.02.1972, z nowym wariantem, tzw. zimowym (WC6-90).

Wysoka, wsch. ściana, droga Puškáša, A. Uznański, 24.04.1968.

Ganek, zach. filarem (Puškáša), V, A. Uznański, 23.04.1968 (WC16-119).

Żłobisty Szczyt, pn. ściana, droga Gálfy’ego, A. Uznański, 22.04.1968 (WC17-30).

Mały Gerlach, pd.-zach. ściana, droga Puškáša, E. Chrobak, 6.12.1968 (WHP 1701).

Miał też na koncie pierwsze wejścia zimowe drogami na Skrajną Turnię, Pośredni Wierszyk (masyw Koprowego), Małą Pośrednią Grań, Baranie Rogi, Mały Durny Szczyt.

TATRY, ciekawsze powtórzenia:

Mnich, Wariant R, 27.08.1964, Krzysztof Pływacz, ok. 17. przejście drogi,

Zamarła Turnia, Prawi Wrześniacy, 22.10.1966, A. Uznański, 1 odnotowane klasyczne.

Kazalnica:

• Filar, A. Uznański, 11.09.1966, 13h, 23. przejście Filara, trzecie z Wyprostowaniem, 1. takie jednodniowe.
• Pająki, 2. przejście, 6-7.07.1968, A. Uznański.
• Ściek, 3. przejście, 26-27.09.1967, T. Piotrowski.

Młynarczyk, droga Kowalewskiego i Pałuchy, VI, T. Piotrowski i A. Uznański, 2. przejście oraz opisanie drogi, 3.09.1967.26-27.09.1967

Żółta Ściana, direttissima, 1.08.1966, A. Uznański, 2.przejście polskie.

Mała Śnieżna Turnia, droga Plška, 28.07.1966, A. Uznański.

Jastrzębi Kopiniak, pd. ścianą (Kriššák, WHP 3681, V+, A2), 11.08.1972, A. Bara, 1. przejście polskie.

Wyprawy i inne wspinaczki:

Pamiro-Ałaj, węzeł Matcza, Pik Fedczenki 5409, I wejście na szczyt, 17.07.1970, Tadeusz Łaukajtys, A Mordiżow, J. Mołorodow.

Pamir, Pik  Lenina 10.08.1970, 7. wejście polskie w 8-osobowej ekipie (m.in. Wanda Rutkiewicz i Andrzej Zawada).

Kaukaz, Szczyt Wolnej Hiszpanii (4200), drogą Awangard 5B, Stanisław Makarski i Andrzej Okólski, 26-27.07.1971.

Andy, 1972-1973: około 30 dziewiczych 5-tysięczników w Cordillera Chacua, w czasie badań geol.

Andy, Cordillera Huayhuash, Nevado Raju Collota, 5427, od wsch. 3.07.1981. Małgorzata Kiełkowska, droga śnieżna.

Ancocancha 5647, granią SW, II, 13.07.1981, granią NE, II, 14.07.1981, Małgorzata Kiełkowska.

Hindukusz, Akher Czaq (7017, dawniej także Acher Czioch), wejście od pn.-zach., Małgorzata Kiełkowska, Janusz Lisowski, Henryk Natkaniec, 3.08.1976.

Lhotse 1979, udział w zakończonej sukcesem wyprawie śląskiej.

Atlas Wysoki, nowa droga na Biiguinnoussene (4002 m, 2 km na zach. od Toubkal), 1w wsch. grzędą, 1987, samotnie.

Ponadto poznał góry Bałkanów (Riła, Grecja), Skandynawii (wejścia na Galdhøpiggen i Kebnekaise), Hiszpani (Pireneje-Aneto, Mulhacen) i Turcji (wejście na Erciyeş Dağ).

Uczestniczył w trudnych przejściach jaskiniowych w Tatrach, m.in. Jaskini Czarnej (do dna) i Lodowej Litworowej.

Ważniejsze publikacje:

Przewodniki z Himalajów i Karakorum (seria „Mountaneering monograph”):

1. Mount Everest Massif, Explo, Gliwice, 1993, wyd. 2 2000.
2. Cho Oyu Himal & Kyajo Ri Himal, Gliwice, 1995.
3. K2 and Northern Baltoro Muztagh, Explo, Gliwice 1997.
4. Kangchenjunga Himal and Kumbakharna Himal, Explo, Gliwice 1999.
5. Makalu Himal, Explo, Gliwice, s. 123.
6. Eastern Baltoro Muztagh, Explo, Gliwice 2005.
7. Shisha Pangma Mountains, Explo, MJK Mountains i STAPiS, Hilden-Katowice, 2013.
8. Annapurna Himal, Explo, MJKmountains i STAPiS, Hilden 2014.
9. Manaslu Himal, Explo, MJKmountains i STAPiS, Hilden 2014.
10. Dhaulagiri Himal, Explo, MJKmountains i STAPiS, Hilden 2015.
11. Nanga Parbat Group, Explo, MJKmountains i STAPiS, Hilden 2015.

Przewodniki himalajskie i andyjskie tylko w wersjach broszurowych (często po parę zeszytów na tytuł):

12. Pumori-Taboche Himal, Düsseldorf 1988.
13. Western Baltoro Mustagh [z grupą Trango], Düsseldorf, zeszyt 1, 1988, zeszyty 2-4, 1989.
14. Chamlang-Baruntse Himal, Düsseldorf 1993, zeszyt 1-2.
15. Ama Dablam & Hinku Himal, Düsseldorf, zeszyt 1, 1993, zeszyty 2-3, 1994.
16. Jongsang Himal, Düsseldorf, zeszyt 1, 1994, zeszyt 2, 1995.
17. Singalila Range, Düsseldorf 1995, zeszyty 1-3.
18. Siniolchu Himal, Düsseldorf 1996.
19. Ohmi Kangri Himal, Düsseldorf 1997.
20. Chorten Nyima Range, Düsseldorf 1998.
21. Kharta Himal, Düsseldorf 1999.
22. Mapki: Mount Everest Massif (Atlas masywu Mount Everest) Explo, Gliwice 1992.
23. Cordillera Huayhuash, przewodnik alpinistyczny (broszury, zeszyty 1-4), Düsseldorf 1990-92.

Z Tatr:

• Jan Kiełkowski: Kościelce, przewodnik wspinaczkowy, Explo, Gliwice 1997.
• Masyw Świnicy, Explo, Gliwice 1997.
• Kozie Wierchy, Tatry Wysokie, część 3, Antykwariat FILAR, Kielce 2013 [obejmuje dane do około 1999].
• Jan Kiełkowski: Zdobycie Tatr. Tom I. Prehistoria i początki taternictwa do roku 1903, STAPiS, Katowice 2018.
• Zdobycie Tatr. Tom II. 1904-1925, STAPiS, Katowice 2019.
• Zdobycie Tatr. Tom III. 1926-1945, STAPiS, Katowice 2020.

WEGA: Małgorzata i Jan Kiełkowscy (red.), Wielka encyklopedia gór i alpinizmu (WEGA):

• Tom I. Wprowadzenie, STAPiS, Katowice 2003.
• Tom II. Góry Azji, Katowice 2005.
• Tom III. Góry Europy, Katowice 2007 (w tym tomie znaczny był udział trzeciego autora: Janusza Kurczaba, wg wyliczeń redaktorów WEGA jego wkład to około 25% objętości haseł dla tego tomu, liczonej w znakach drukarskich).
• Tom IV. Góry Ameryki, Katowice 2009.
• Tom V. Góry Afryki, Antarktydy, Australii i Oceanii, Katowice 2010.
• Tom VI. Ludzie Gór, Katowice 2013.
• Tom VII. Suplement, Słownik, Indeks, Katowice 2017.

Przewodniki wspinaczkowe po skałkach:

• Małgorzata i Jan Kiełkowscy: Skałki Rzędkowickie, przewodnik wspinaczkowy, PTTK, Warszawa, 1977, wyd. 2, Warszawa 1981, wyd. 3, STAPiS, Katowice 1992.
• Góra Zborów, przewodnik wspinaczkowy, część 2, wyd. 2, Explo, Gliwice 1992 (wyd. 1. nakładem Autorów w dwóch zeszytach, Düsseldorf 1986 i 1987).
• Góra Kołoczek, przewodnik wspinaczkowy, część 3, Explo, Gliwice 1992.
• Skały Podlesickie, przewodnik wspinaczkowy, część 4, Explo, Gliwice 1993.
• Podzamcze, Gliwice 1993.
• Mirów, Gliwice 1994.
• Skarżyce-Piaseczno, Gliwice 1995.
• Dolina Będkowska, Gliwice 1996.
• Skalne drogi Jury Północnej, Gliwice 1997.
• Jan Kiełkowski, Waldemar Podhajny: Szczeliniec Wielki, przewodnik wspinaczkowy, Explo, Gliwice 1998.

Inne (w tym broszury):

• Żelazne Percie Dolomitów, część wschodnia, Explo, Gliwice 1994.
• Cordillera Huayhuash, przewodnik alpinistyczny (broszury, zeszyty 1-4), Düsseldorf 1990-92.
• Polskie książki o Wysokiej Azji, Düsseldorf 1996, 1997 (Bibliografia gór świata, część 1).
• Polskie książki alpinistyczne i wspinaczkowe, Düsseldorf 1997 (Bibliografia gór świata, część 2).
• Tatrzańskie przewodniki, Düsseldorf 1997, 1998, 1999 (Bibliografia Tatr, część 1).
• Spis ośmiotysięcznych i siedmiotysięcznych szczytów Ziemi (Najwyższe góry świata), Düsseldorf 1998.
• Tatrzańskie książki i broszury (bez przewodników), Düsseldorf 1999 (Bibliografia Tatr, część 2).
• Małgorzata i Jan Kiełkowscy: WEGA biuletyn, zeszyty 1-20, 2018-2020 (pdfy na stapis.com.pl).

Lektury uzupełniające:

• Hasło „Jan Kiełkowski”, WEGA, tom VI, Katowice 2013.
• Hasło „Jan Kiełkowski”, Wielka Encyklopedia Tatrzańska (WET) Zofii i Witolda Paryskich, Poronin 1995.
• Aneta Żukowska (wywiad): Dwa kierunki są ważne… rozmowa z Małgorzatą i Janem Kiełkowskimi, „Outdoor Magazyn” 2013.
• Andrzej Mirek (wywiad): Małgorzata i Jan Kiełkowscy, „Góry” nr 3/2012 (#214), s. 32-41, fragmenty tutaj.
• Biogram i zdjęcia z wystawy wybitnych abslowentów AGH.
• strona lojanci.org, fotografie archiwalne zbiorów Małgorzaty i Jana Kiełkowskich.