80 lat temu zdobyto Nanda Devi East. Pierwsza polska wyprawa w Himalaje

2 lipca 1939 roku, tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej, Jakub Bujak i Janusz Klarner stanęli na Nanda Devi East. W tamtym okresie był to najtrudniejszy technicznie szczyt siedmiotysięczny zdobyty przez człowieka oraz polski rekord wysokości. Wyprawę można uznać za symboliczny początek polskiego himalaizmu.

Uczestnicy wyprawy 1939 roku w bazie u podnóży Nanda Devi: Janusz Klarner, Jakub Bujak, Adam Karpiński, brytyjski lekarz dr J.R. Foy, oficer łącznikowy major S.Blake oraz Stefan Bernadzikiewicz (fot. archiwum wyprawy)

Latem 1939 roku, tuż przed wybuchem II wojny światowej, została zorganizowana Pierwsza Polska Wyprawa Himalajska. Celem była święta góra Hindusów Nanda Devi East (Nanda Devi Wschodnia, 7434 m). Jej inicjatorem był warszawski alpinista Adam Karpiński, który już 1924 roku rzucił pomysł atakowania Mount Everestu. Ten cel był oczywiście nierealny, ale wytrwały Karpiński 15 lat później spełnił swoje marzenie o podboju Himalajów i wyruszył na Nanda Devi East. W składzie tej wyjątkowej wyprawy znaleźli się także Stefan Bernadzikiewicz, Jakub Bujak i Janusz Klarner.

Grań południowa Nanda Devi East (7434 m), fot. archiwum wyprawy

Nanda Devi składa się z dwóch wybitnych samodzielnych wierzchołków połączonych 3-kilometrową granią. Szczyt główny o wysokości 7816 m jest najwyższym wzniesieniem Himalajów Garhwalu.  Został zdobyty w 1936 roku przez wyprawę brytyjsko-amerykańską. Był to ówcześnie najwyższy zdobyty szczyt Ziemi, dopiero 14 lat później zdobyto szczyt wyższy, Annapurnę. W 1939 roku wierzchołek wschodni pozostawał dziewiczy.

Wyprawa rozpoczęła się pod koniec kwietnia 1939 roku, gdy jej uczestnicy wyruszyli drogą morską do Indii. Po miesiącu, 25 maja, założono bazę pod Nanda Devi East. Szczyt zdobyto 2 lipca, ok. godziny 17:00 stanęli na nim Jakub Bujak i Janusz Klarner.

Krzyż na lawinisku, w którym zginęli Stefan Bernadzikiewicz i Adam Karpiński (fot. archiwum wyprawy)

Niestety, kilkanaście dni później zginęli Bernadzikiewicz i Karpiński. Atakowali szczyt Tirsuli (7074 m) i w nocy z 18 na 19 lipca lawina zasypała obóz III (6150 m). Ich ciał nie odnaleziono.

O skali trudności drogi na Nanda Devi East może świadczyć relacja autora drugiego wejścia. Dokonał go Tenzing Norgay w 1951 roku, późniejszy zdobywca Mount Everestu pisał:

Ostatnimi laty zapytywano mnie nieraz, która z moich dróg była najtrudniejsza i najbardziej niebezpieczna. Spodziewano się usłyszeć, że Everest. Ale to nie był Everest. To Nanda Devi East.

Polski rekord wysokości ustanowiony przez Bujaka i Klarnera został pobity dopiero 21 lat później w 1960 roku. Odbyła się wtedy pierwsza powojenna wyprawa w góry wysokie, podczas której dokonano drugiego wejścia na Noszak (7492 m).

W tym roku udało się zrealizować rocznicowy projekt związany z Nanda Devi East.  27 czerwca na szczycie, wchodząc drogą pierwszych zdobywców, stanęli Jarosław Gawrysiak i Wojciech Flaczyński.

Wyprawę z 1939 roku opisał Janusz Klarner w książce „Nanda Devi”. W 2015 roku ukazały się „Dzienniki himalajskie i inne pisma Jakuba Bujaka”, których obszerne fragmenty są poświęcone właśnie tej wyprawie.

„Dziennik himalajski i inne pisma Jakuba Bujaka”, Magdalena Bujak-Lenczowska, 2015

W tym roku, na okrągłą rocznicę 80-lecia wejścia na Nanda Devi East wydano monograficzną książkę Dariusza Jaronia „Polscy himalaiści” poświęconą w całości tej pierwszej polskiej wyprawie w Himalaje.

„Polscy himalaiści”, Dariusz Jaroń, 2019