21 marca 2016 11:04

Wszystko, co wiedzieć powinniśmy: Góry, medycyna, antropologia Zdzisława Jana Ryna

Książka Zdzisława Jana Ryna Góry, medycyna, antropologia jest dziełem pod każdym względem wyjątkowym. Nad jej powstaniem pracował profesor przez niemal pięćdziesiąt lat swojej kariery zawodowej, co nadaje dziełu głębię i temporalną dojrzałość. Co więcej, książka powstała jako bogaty konglomerat komplementarnych względem siebie, hipostatycznych, a zarazem odrębnych tak w wymiarze intelektualnym, co duchowym dziedzin ludzkiej aktywności.

Góry - Medycyna - Antropologia (Zdzisław Ryn)

Największym bodaj osiągnięciem autora jest syntetyzujący sposób prezentacji zgromadzonej przezeń wiedzy z: medycyny, antropologii oraz szeroko pojętej kulturowej percepcji gór i narosłej wokół nich etiologicznej tkanki ludzkich wyobrażeń. Dzięki temu ujęciu, w toku lektury przekaz podlega nieustającej suplementacji poznawczej: gdzie jedna z dziedzin wiedzy wyczerpała już swoje możliwości, tam w sukurs przychodzi kolejna. Całość podzielona jest na siedem zasadniczych rozdziałów, omawiających kolejno środowisko górskie i role, jakie przybiera w nim człowiek, lecznicze właściwości klimatu górskiego, psychologię i fizjologię górskiej aktywności eksploratorskiej i sportowej, choroby górskie, specyfikę stałych mieszkańców wysoko położonych terenów, wreszcie – przyszłość medycyny górskiej i jej aspekty etyczno – prawne.

Książkę Góry, medycyna, antropologia trudno zaklasyfikować gatunkowo. Wydana nakładem „Medycyny praktycznej” może stanowić pełnowartościowy podręcznik dla studentów czy specjalistów medycyny ratunkowej i wysokogórskiej. Systematyzując i przybliżając czytelnikowi zdobytą wiedzę, Ryn – z wykształcenia lekarz psychiatra – opiera się na medycynie opartej na faktach. Metodę tę – dzięki osobistym doświadczeniom – wzbogaca o specyficzną metaanalizę „faktów opartych na medycynie” oraz, dzięki wieloletniej praktyce klinicznej – na studiach poszczególnych przypadków, obrazujących funkcjonowanie człowieka w warunkach deprywacji tlenu, pożywienia, ciepła i poczucia bezpieczeństwa.

Jednocześnie obrazuje autor życie codzienne górali i ich przystosowanie się do trudnych warunków środowiskowych, tak w zakresie kulturowym, co ewolucyjno – fizykalnym. Znaczną wartością poznawczą w rozumieniu fascynatów i uczestników wypraw w najwyższe góry świata cechują się ustępy traktujące o psychologii oraz psychopatologii w alpinizmie – dogłębna analiza motywów i kierunków działania wspinaczy wysokogórskich pozwala zrozumieć mechanizmy rządzące ludzkim postępowaniem, zarówno tym, które powszechnie uchodzi za heroiczne, jak i tym, które zdeterminowane jest walką o własne przetrwanie.

Dzieło profesora Ryna uwzględnia najnowsze rekomendacje Komisji Medycznej UIAA w zakresie klasyfikowania i diagnozowania chorób wysokościowych, także w bardzo trudnych, wysokogórskich warunkach. Dokładnie opisuje objawy kliniczne zaburzeń fizycznych i psychicznych, a ponadto – przybliża sposoby postępowania, w tym – udzielania pomocy doraźnej i długofalowej, także – psychoterapii. Akademicka wiedza medyczna zostaje u Ryna, nieodrodnego ucznia profesora Kępińskiego, utrzymana w głęboko humanistycznym tonie poszanowania pacjenta jako istoty ludzkiej. Z podobną estymą podchodzi Ryn do ludowej medycyny holistycznej, która u górali różnych masywów wypracowała niekiedy uderzająco skuteczne sposoby diagnozowania, zapobiegania i leczenia schorzeń związanych z ekspozycją na wysokość.

Góry… są nie tylko wykładnią wiedzy medycznej, lecz także imponująco rzetelnym studium z dziedziny antropologii kultury, poświęconym obopólnemu oddziaływaniu człowieka na krajobraz górski i gór na życie człowieka tak w perspektywie osobniczej, co społecznej. Osobiste predylekcje, a przez jakiś czas także kariera zawodowa, kierowały uwagę Ryna ku góralom andyjskim; są oni ilościowo największym, jednak nie jedynym podmiotem zbiorowym jego dociekań naukowych. Poza antropologiczną monografią Inków i ich potomków Ryn przybliża kulturę wszystkich bez mała górali świata. Oczywiście, sporo uwagi poświęca kulturze górali europejskich i azjatyckich, w tym Tybetańczyków. Każdy rozdział zawiera ponadto rzetelne opracowanie wkładu Polaków w rozwój danej kultury.

Wiedza o zachowaniu organizmu ludzkiego przy ekspozycji na dużą wysokość nad poziomem morza uzupełniona jest o tak, zdawałoby się, peryferyjne i mało charakterystyczne aspekty, jak naukowe loty balonem czy samolotem, zaś w rozdziale poświęconym przyszłości alpinizmu – eksploracji podwodnych masywów górskich czy doskonaleniu i miniaturyzacji sprzętu ratowniczego.

Dzieło Zdzisława Ryna jest bez wątpienia lekturą trudną; będąc pozycją naukową sensu stricto, obfituje w wiedzę specjalistyczną i wymaga od czytelnika dysponowania stosownym dla niej aparatem poznawczym. Tym niemniej, jako kompendium wiedzy o kłopotach, które mogą spotkać obecnych i przyszłych eksploratorów gór wysokich, stanowi pozycję wręcz obowiązkową. Polecam ją zatem wszystkim tym, którzy od książki oczekują więcej niźli dystyngowanego zajmowania miejsca na eksponowanej półce; wszystkim tym, którym z przyczyn zawodowych lub osobistych zgromadzona w niej wiedza może okazać się potrzebna, a także miłośnikom nauki, filozofii i medycyny, w tym medycyny ludowej i holistycznej.

Ilona „Księżniczka” Łęcka

Książka jest dostępna w księgarni wspinanie.pl.

Książka ukazała się pod patronatem

wspinanie.pl_120_33




  • Komentarze na forum Dodaj swój wątek
    Brak komentarzy na forum