11 kwietnia 2015 11:08

Zmarł Janusz Kurczab – legenda polskiego alpinizmu

11 kwietnia 2015, po długiej i ciężkiej chorobie, zmarł Janusz Kurczab, wybitny alpinista, instruktor, olimpijczyk. Kronikarz i popularyzator polskich osiągnięć w górach całego świata oraz wieloletni autor i redaktor serwisu wspinanie.pl.

Janusz Kurczab, 1971 rok

Janusz Kurczab, 1971 rok

Strata, jaką ponieśliśmy wszyscy, jest ogromna. Janusz przez lata z wielką alpinistyczną erudycją opisywał to, co dzieje się w górach najwyższych. Mocy twórczych i zapału do pracy nie brakowało mu do ostatniej jesieni, kiedy to trafił na długi pobyt do szpitala. Jeszcze niedawno dopytywał się, co tam ciekawego słychać w Himalajach. Bardzo dużo radości sprawiła mu nagroda Super Kolosa.

Janusz emanował wielkim spokojem i pogodą ducha. Działał i pisał rozważnie – gdy dzwoniliśmy do niego z jakąś kontrowersją i „gorącym newsem” szybko okazywało się, że nasza „gwałtowność” nie pasuje do jego dostojnego stylu. I to On przeważnie miał rację – nie ma się co dziwić, wszak znał historię polskiego i światowego alpinizmu, jak nikt w Polsce. Przecież sam przeżył jako wspinacz i kierownik wypraw wiele kontrowersji, dramatów i sukcesów. I to właśnie to wielkie doświadczenie wspinaczkowe i życiowe stało za jego spokojnym i wyważonym podejściem do otaczającej nas środowiskowej rzeczywistości. Kontrowersje wolał czasami kwitować pełnym zadumy i delikatnej, ledwo dostrzegalnej ironii uśmiechem…

Janusz był skarbnicą wiedzy o minionych pokoleniach taterników i alpinistów, za swoje teksty był również szanowany i lubiany przez młodszych wspinaczy. Jak mało kto łączył te odległe generacje.

Długa choroba nie pozwoliła mu kontynuować wielkiej pracy dziennikarza, archiwisty i kronikarza. Jako środowisko i przyjaciele ponieśliśmy niedającą się opisać stratę.

Żegnaj Januszu!

Pogrążona w smutku redakcja wspinanie.pl

PS W ostatnich, ciężkich dla Janusza miesiącach nieocenionej pomocy udzielił dr Marek Rożniecki, uczestnik wielu wypraw himalajskich.

Pogrzeb Janusza Kurczaba odbędzie się w piątek, 17 kwietnia o godzinie 13:00 na Cmentarzu Bródnowskim (wejście od ul. św. Wincentego) w Warszawie.

***

Janusz Kurczab

Janusz Kurczab

JANUSZ KURCZAB

Od Filara Kazalnicy do Shisparé i K2

Janusz Kurczab (urodzony 6 września 1937 w Warszawie, zmarł 11 kwietnia 2015 w Łasku pod Łodzią), taternictwo uprawiał od 1957, taternictwo zimowe od 1960. Był wspinaczem, instruktorem i trenerem alpinizmu, i jednocześnie przez wiele lat wybitnym szermierzem (reprezentant Polski od 1959 r., olimpijczyk z Rzymu w 1960 r. i 2-krotny indywidualny mistrz Polski w szpadzie – 1961, 1965 (w 1969 roku najlepszy z Polaków, gdy mistrzostwo zdobył zawodnik zagraniczny), a w 5-osobowej drużynie Legii w 1971 roku zdobył Puchar Europy w historycznie pierwszej edycji tego Pucharu), skialpinistą i publicystą, który wniósł olbrzymi wkład w polskie piśmiennictwo alpinistyczne i góroznawcze.

W Tatrach zasłynął poprowadzeniem przełomowej drogi Filarem Kazalnicy (z Krzyszofem Zdzitowieckim, Eugeniuszem Chrobakiem i Andrzejem Heinrichem, 1962), a także Ścieku na Kotle Kazalnicy latem (1964) i zimą (1971), drogą na Młynarczyku oraz oraz szeregiem nowych odległych dróg, np. w dolinie Jaworowej, murze Hrubego i na Koprowym. Jego dorobek to m. in. blisko 40 pierwszych przejść letnich i zimowych oraz kilkanaście pierwszych przejść polskich.

Janusz Kurczab na bloku szczytowym Młynarczyka, 1964 rok (fot. Maciej Pogorzelski) oraz obok linia drogi (fot. i topo Janusz Kurczab)

Janusz Kurczab na bloku szczytowym Młynarczyka, 1964 rok (fot. Maciej Pogorzelski) oraz obok linia drogi (fot. i topo Janusz Kurczab)

W masywie Mont Blanc i w Dolomitach ma przełomowy dorobek eksploracyjny, organizacyjny i poznawczy, wprowadzający Polaków do pierwszej ligi, z szeregiem pierwszych wejść, zwłaszcza pierwszego zimowego Filara Narożnego w 1971 r. wraz Andrzejem Dworakiem, Andrzejem Mrozem i Tadeuszem Piotrowskim, jednej z najwyżej położonych i najbardziej oddalonych ścian Alp (do dziś ma ona jeszcze tylko dwa polskie przejścia zimowe!), premiery zimowej direttissimy południowej ściany Tofana di Rozes (1964) i na Marmoladzie (1973, Via dell’Ideale), 2. przejścia zimowego drogą Ivano Dibony na Cima Scotoni (1969).

Oprócz tego ma pierwsze wejścia letnie, np. nową drogą lewym żebrem północno-wschodniej ściany Les Droites (1967) oraz pierwsze przejścia polskie, np. drogą Ratti-Vitali na Aiguille Noire (1971), drogi Major na wschodniej ścianie Mont Blanc (1973) oraz uważanej wtedy za najtrudniejszą klasyczną w Dolomitach drogę Philippa i Flamma na Punta Tissi (1963, z Ryszardem Szafirskim).

Zima 1971. Andrzej Mróz i Janusz Kurczab na V biwaku pod szczytowym żandarmem Filara Narożnego (fot. Tadeusz Piotrowski)

Zima 1971. Andrzej Mróz i Janusz Kurczab na V biwaku pod szczytowym żandarmem Filara Narożnego (fot. Tadeusz Piotrowski)

Ma także osiągnięcia w kierowaniu wyprawami, na czele z pionierskim pokonaniem 1500-metrowej południowo-zachodniej ściany Noszaka (1972) w stylu alpejskim, zdobyciem Shisparé w 1974 (samotnie zdobył trabanta Ghentę 7090) i dwiema narodowymi wyprawami na K2 w 1976 i 1982 r. zakończonymi bardzo zaawansowanymi próbami nowych dróg (w 1976 r, długą wschodnią granią do 8400 m, linią którą Amerykanie w 1978 r. dokończyli trawersując łatwym terenem w lewo do Drogi Normalnej na Żebrze Abruzzi, czyli omijając polską próbę na wprost; 1982 r. do wysokości ok. 8250 m, granią zachodnią, z końcówką filarem od północy, linią która doprowadzona została do szczytu przez Pierra Béghina i Christophé Profita w 1991 roku).

Janusz Kurczab w otoczeniu wspinaczy na taborisku na Szałasiskach w Morskim Oku latem, ok. 1971, już po przejściu zimowym Filara Narożnego (fot. z archiwum Andrzeja Gierycha)

Janusz Kurczab w otoczeniu wspinaczy na taborisku na Szałasiskach w Morskim Oku latem, ok. 1971, już po przejściu zimowym Filara Narożnego (fot. z archiwum Andrzeja Gierycha)

Bezspornie w okresie od 1960 do 1980 roku był jednym z dwóch naszych najwybitniejszych (obok Andrzeja Zawady) organizatorów wypraw i dokonań eksploracyjnych (to słowa Reinholda Messnera z 1998 roku). W okresie 1972-1982 regularnie co dwa lata prowadził wyprawę w góry najwyższe, a zimą uczestniczył w pierwszych przejściach zimowych w Alpach i Dolomitach. Jeszcze w lutym 1978 r. bił rekord szybkości przy pierwszym jednodniowym przejściu zimowym Drogi Heinricha-Chrobaka na Kazalnicy (17 godzin do wierzchołka, ze Zbigniewem „Małolatem” Czyżewskim).

Długoletni członek władz całego Klubu Wysokogórskiego (od 1962, zanim powstało PZA), zwłaszcza w pionie dokumentacji i wyników sportowych. W latach 1973-1978, 1985-1991, przez ponad 5 kadencji – prezes Klubu Wysokogórskiego Warszawa (KW-W, a do 1974 i powstania PZA – Koła Warszawskiego KW), w ciężkich czasach znalazł się w wąskim zespole osób, które walczyły o najtrudniejsze sprawy klubu i jego członków.

W latach 1980-1983 przewodniczący Komisji Sportowej PZA. Jeden z pierwszych absolwentów studium trenerów alpinizmu na AWF w Krakowie, od końca lat 70. jako pierwszy na łamach polskiej prasy wspinaczkowej opisywał metodykę i cykle treningowe ukierunkowane na alpinizm.

Autor ważnych artykułów problemowych (np. „Dewaluacja 6 stopnia”, „Taternik” nr 3/1969) i wzorcowych opracowań dokumentacyjnych takich jak:

  • monografia Kazalnicy („Taternik” 1-2/1963),
  • fundamentalna praca dyplomowa studium trenerskiego o historii alpinizmu w Alpach (do nabycia – Zeszyty AWF w Krakowie, nr 61, 1990),
  • bezcenna monografia źródłowa „Na szczytach Himalajów” (wraz ze Zbigniewem Kowalewskim, SiT, W-wa 1983),
  • 6-tomowy zestaw „Polskie Himalaje” o olbrzymim nakładzie (Biblioteka Gazety Wyborczej, Warszawa 2008, ostatni tom to „Leksykon Polskiego Himalaizmu”, kolekcji towarzyszą płyty DVD z cennymi filmami dokumentalnymi).

Jest autorem innych książek popularyzatorskich, m.in. „Filar Kazalnicy” (1976 i 1995), o wyprawach na Shisparé 1974 i na K2 1976, przewodników, w tym przewodników trekkingowych po Nepalu (1993) i Himalajach Nepalu (3 wydania w serii Sklepu Podróżnika, Warszawa 2002, 2007, 2013) oraz otoczeniu Annapurny i Dhaulagiri (2011), Everestu i Makalu (2011), a przedtem przeglądowych przewodników po górach Polski („SiT” 1991, 1999).  Ponadto od lat opublikował wiele artykułów i rozdziałów w wydawnictwach zbiorowych i albumowych.

Janusz Kurczab pod El Capitanem (fot. arch. Janusz Kurczab)

Janusz Kurczab pod El Capitanem (fot. arch. Janusz Kurczab)

Do końca pierwszej dekady naszego wieku wspinał się, uprawiał trekkingi i skialpinizm, odwiedzał też słynne rejony górskie na kontynencie amerykańskim. W okresie 2003-2007 był redaktorem „Taternika”, z powodzeniem odbudowując jego rangę.

W ostatnich latach był ważnym współpracownikiem „Taternika” i portalu wspinanie.pl (od 2009 roku), publikując materiały przeglądowe z gór najwyższych. Na tym samym portalu w latach 2009-2010 opublikował monumentalny, liczący kilkanaście odcinków cykl artykułów o historii polskiego alpinizmu, ponadto przeprowadził serię pogłębionych wywiadów ze wspinaczami swojego i młodszego pokolenia (ostatni w październiku 2014 r.).

Wszedł także w skład Rady zainicjowanego w 2013 roku i otwartego w lutym b.r. Centrum Górskiego w Zawoi, w którym podjął się roli organizatora i szefa Centralnego Archiwum Górskiego.

Wrzesień 2010. Andrzej Sławiński i Janusz Kurczab w Skałkach Rzędkowickich (fot. Krystyna Konopka)

Wrzesień 2010. Andrzej Sławiński i Janusz Kurczab w Skałkach Rzędkowickich (fot. Krystyna Konopka)

W 2001 został członkiem honorowym kolejno KW Warszawa, a potem Polskiego Związku Alpinizmu. W 2003 na V. Festiwalu Gór w Łodzi (zwanym od kilku lat Explorers Festival) uhonorowany został nagrodą Explorera. Wczesną jesienią 2014 roku, Kapituła Kolosów przyznała mu nagrodę „Super Kolosa” za całokształt dorobku, co uroczyście ogłoszono na dorocznej gali w marcu br.

Grzegorz Głazek

(Artykuł jest poprawioną i znacznie poszerzoną notatką tego samego autora o Januszu Kurczabie,
jaka ukazała się na stronie KW-Warszawa w 2001 r.)




  • Komentarze na forum Dodaj swój wątek

    Janusz Kurczab [40]
    RIP ["]

    11-04-2015
    Apache