80 lat UIAA!

UIAA, światowa federacja krajowych związków wspinaczkowych, obchodzi w tym miesiącu 80-lecie narodzin. W jej powstaniu Polacy mieli swój znaczący udział.

Idea organizacji skupiającej narodowe federacje alpinistyczne ma więcej niż 80 lat. Przypomnijmy, że brytyjski Alpine Club powstał już w 1857 roku, zaledwie 5 lat później Austriacy zakładają swój Oesterreichischen Alpenvereins, następnie w 1863 powstają Schweizer Alpen Club i Club Alpino Italiano. Dopiero w 1874 roku założone zostają Deutscher Alpenverein oraz Club Alpin Francais.

Te nowo powstałe organizacje w naturalny sposób podjęły ze sobą współpracę. Ich przedstawiciele spotykali się i wymieniali doświadczeniami. Właśnie te pierwsze spotkania stanowią, jak pisze Pierre Bossus, prehistorię UIAA.

W latach 1876-77 Francuzi organizują dwa międzynarodowe kongresy alpinistyczne. W 1879 w Genewie odbywa się trzeci kongres, na którym E. Talbert proponuje powstanie federacji klubów alpejskich. Idea nie zostaje jednak przekuta w czyn, mimo odbycia kolejnych kongresów w latach 1882, 1883 i 1900.

Polska w tym międzynarodowym ruchu alpinistycznym nie była reprezentowana. Za datę utworzenia polskiej organizacji alpinistycznej uznaje się 25 lipca 1903 roku, kiedy to formalnie powstała Sekcja Turystyczna przy Towarzystwie Tatrzańskim. Ale warto tu przytoczyć słowa Józefa Nyki z "Taternika" (1-2/2003):

Stwierdzić trzeba na początku, że nie jest to – jak często powtarza prasa – stulecie polskiego alpinizmu (Malczewski na Mont Blanc 1818), ani też „setka” Klubu Wysokogórskiego (1935), czy tym bardziej Polskiego Związku Alpinizmu (1974), choć przecież PZA jest niekwestionowanym sukcesorem – ideowym, prawnym i materialnym – kolejnych zrzeszeń, od Sekcji Turystycznej Towarzystwa Tatrzańskiego poczynając.

W 1920 roku w Monaco odbył się kolejny międzynarodowy zjazd organizacji alpinistycznych. Mimo dużej frekwencji nie przyniósł pożądanego wyniku. Przyczyny opisuje Walery Goetel w "Taterniku" 4/1968:

Na zjeździe tym brakowało reprezentacji państw pobitych w wojnie światowej, nie było również organizacji z środkowej i wschodniej Europy.

I tutaj pojawia się ważny polski udział w tworzeniu UIAA. W 1926 roku Polskie Towarzystwo Tatrzańskie doprowadziło do powstania Asocjacji Słowiańskich Towarzystw Turystycznych (ASTT). Organizacja łączyła stowarzyszenia z Polski, Jugosławii, Czechosłowacji i Bułgarii. Powstanie ASTT dawało członkom realne korzyści, czyli prawo do zniżek w schroniskach wszystkich tych stowarzyszeń.

W tym samym roku ASTT na wniosek dra Mieczysława Orłowicza postanowiła podjąć kroki w celu utworzenia światowej organizacji alpinistycznej. W 1930 roku misję tę powierzono Polskiemu Towarzystwu Tatrzańskiemu. I tu znowu trzeba oddać głos Goetelowi, aktywnemu uczestnikowi tamtych wydarzeń:

Trudności były wielkie. Wśród towarzystw alpinistycznych nagromadziło się mnóstwo niechęci i animozji, częściowo pozostałych z czasów pierwszej wojny światowej. Wzajemne konfiskaty schronisk, utrudnienia w przekraczaniu granic w górach, bariery paszportowe i gospodarcze pomiędzy państwami europejskimi – wszystko to wywoływało nastroje, w których wszelka inicjatywa współpracy zdawała się być beznadziejna.

[…]

Po przeprowadzeniu żmudnej akcji porozumiewawczej udało się ostatecznie doprowadzić do zebrania w 1930 roku w Zakopanem międzynarodowej konferencji towarzystw turystyki górskiej.

"Taternik" 4/1968

W Zakopanem pojawili się przedstawiciele organizacji z zaledwie 6 państw: Bułgarii, Czechosłowacji, Francji, Jugosławii, Szwecji i Polski. Ale efektem konferencji było utworzenie m.in. Komisji Studiów, której zadaniem było badanie możliwości powołania międzynarodowej organizacji alpinistycznej.

Uczestnicy I Międzynarodowego Kongresu Alpinistycznego w Zakopanem, pierwszy z prawej prof. dr Walery Goetel (fot. H. Schabenbeck / "Taternik" 4/1968)

Rok później, w 1931 roku odbył się w Budapeszcie kolejny kongres, na którym uznano, że spotkanie w Zakopanem było I Międzynarodowym Kongresem Alpinistycznym. Kontynuowano również działania zmierzające do powstania międzynarodowej organizacji.

Prawdziwy przełom nastąpił rok później w Chamonix, gdzie w dniach 21 sierpnia – 3 września odbył się III Międzynarodowy Kongres Alpinistyczny. W tym historycznym wydarzeniu brali udział reprezentanci z 18 krajów: Austria, Belgia, Czechosłowacja, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Jugosławia, Kanada, Nowa Zelandia, Polska, Rumunia, Węgry, Wielka Brytania, Włochy, Szwajcaria, Szwecja, USA.

Polska reprezentacja liczyła 13 osób i była bardzo aktywna. Walery Goetel wszedł w skład Prezydium Kongresu.

Dokładna data utworzenia UIAA, pod nazwą Union Internationale d’Alpinisme – UIA, to 27 sierpnia 1932 roku. Wtedy też delegaci określili proste, ale ambitne cele nowo powstałej organizacji:

• badanie i rozwiązywanie wszystkich problemów dotyczących wspinaczki,
• przygotowanie kolejnego kongresu.

Pierwszym dyrektorem UIAA, wybranym przez Komitet Wykonawczy 4 października 1932 roku, został hrabia Egmont d’Arcis.

Po 80 latach do UIAA należy ok. 80 narodowych związków alpinistycznych. W ramach organizacji działa wiele komisji zajmujących się szczegółowymi zagadnieniami np. dostępu do rejonów wspinaczkowych, ekologii. UIAA wyznacza standardy bezpieczeństwa i szkoleń, jak również stara się zaszczepiać wspinaczom standardy etyczne: Górska deklaracja etyczna UIAA.

Mysza

Źródła: PZA, Taternik, UIAA