Jerzy Kukuczka (1948-1989)

24 października 1989 roku na południowej ścianie Lhotse zginął  Jerzy Kukuczka. Najwybitniejszy polski himalaista urodził się 24.03.1948 r. w Katowicach. Początkowo uprawiał podnoszenie ciężarów, ale w 1965 r. zainteresował się wspinaczką i poświęcił się wyłącznie taternictwu.

Jerzy Kukuczka
(fot. Andrzej Zawada)

Jerzy Kukuczka był alpinistą wszechstronnym. W Tatrach miał na swoim koncie zarówno drogi hakowe: Wariant R i Filar Kazalnicy, jak również trudne klasyki, np. Kurtykówkę na Małym Młynarzu, czy pierwsze przejścia zimowe jednych z najpoważniejszych dróg w owym czasie – „direttissimy” pn.-wsch. ściany Małego Młynarza i środka wsch. ściany Młynarczyka.

Po kilku udanych sezonach tatrzańskich, w 1972 wyjechał w Dolomity, gdzie wraz z Jerzym Kallą, Tadeuszem Łaukajtysem i Zbigniewem Wachem poprowadził nową drogę na pd. ścianie Torre Trieste. Zimą 1972/73 – ponowny wyjazd w Dolomity i I zimowe przejście sławnej Via dell’Ideale na pd. ścianie Marmolady. Latem 1973 r. – I polskie przejście drogi Major wsch. ścianą Mont Blanc oraz dwie nowe drogi na pn. ścianach Petit Dru i Grandes Jorasses.

Jerzy Kukuczka na biwaku w ścianie Marmolady podczas I zimowego przejścia „Via dell’Ideale” (fot. Janusz Kurczab)

Wkrótce potem przyszła pora na góry wyższe. Początkowo nic nie wskazywało na wielki talent w tej trudnej dyscyplinie, jaką jest himalaizm. W czasie wejścia na Mount McKinley (6194 m) w 1974 roku Kukuczka doznał poważnych odmrożeń i zapadł na chorobę wysokościową. W 1976 roku wziął udział w wyprawie w Hindukusz, w czasie której po raz pierwszy stanął na siedmiotysięczniku Kohe Tez (7015 m). W 1977 roku zdobył nowy zawód – ukończył Studium Trenerów II klasy przy AWF w Krakowie.

Od wyprawy na Lhotse jesienią 1979 roku zaczęła się jego wielka kariera himalajska. Później padały kolejne ośmiotysięczniki: Everest nową drogą (1980), Makalu nową drogą (1981), Broad Peak (1982), Gasherbrum I i II nowymi drogami (1983), ponownie Broad Peak, tym razem trawersem przez wierzchołki północny i centralny (1984), Dhaulagiri i Cho Oyu zimą (1985), Nanga Parbat nową drogą (1985), Kangchendzönga zimą (1986), K2 nową drogą (1986), Manaslu nową drogą (1986), Annapurna zimą (1987), wreszcie ostatni, czternasty – Shisha Pangma nową drogą (1987).

Jerzy Kukuczka i Andrzej Czok – zdobywcy Everestu południowym filarem w 1980 r. (fot. Józef Nyka)

Koronę Himalajów zdobył jako drugi człowiek po Reinholdzie Messnerze. Dokonał tego w znacznie krótszym czasie (niecałe osiem lat, wobec szesnastu Messnera) i w znacznie lepszym stylu. Tylko na pierwszy swój ośmiotysięcznik (Lhotse) wszedł drogą normalną i w dogodnej porze roku. Pozostałe zdobywał albo zimą albo nowymi drogami. W 1988 roku na Olimpiadzie w Calgary MKOL uhonorował go (wraz z R. Messnerem) Srebrnym Medalem Orderu Olimpijskiego.

Fascynowała go południowa ściana Lhotse. Od 1985 roku kilkakrotnie próbował i zawracał już niedaleko wierzchołka. 24.10.1989 r. na wysokości 8300 m odpadł w trudnym terenie skalnym. Cienka lina łącząca go z partnerem Ryszardem Pawłowskim pękła i Jerzy Kukuczka poniósł śmierć, spadając w trzykilometrowe urwisko. Zginął na ośmiotysięczniku, od którego dokładnie dziesięć lat wcześniej zaczął swoje himalajskie sukcesy.

Przybliżone miejsce upadku Jerzego Kukuczki w górnych partiach południowej ściany Lhotse (fot. Krzysztof Wielicki,
topo Janusz Kurczab)

Pamiątkowa tablica w Chukhung (fot. Artur Hajzer)

Jerzemu Kukuczce pośmiertnie przyznano Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, a także tytuł Honorowego Członka Polskiego Związku Alpinizmu. Miał też wiele innych odznaczeń: Złoty i Srebrny Krzyż Zasługi, Złoty (jedenastokrotnie) oraz Srebrny i Brązowy (dwukrotnie) Medal „Za Wybitne Osiągnięcia Sportowe”. Minister Spraw Zagranicznych przyznał mu nagrodę „Za rozsławianie imienia Polski w świecie”.

Jerzego Kukuczkę upamiętniają tablice: w Chukhung nieopodal południowej ściany Lhotse, a także na Symbolicznym Cmentarzu Ofiar Tatr pod Osterwą. Tablica pamiątkowa pod Lhotse została ufundowana przez Fundację Wspierania Alpinizmu Polskiego, która wybrała Jerzego Kukuczkę na swojego patrona. W jego rodzinnym domu w Istebnej działa Izba Pamięci Jerzego Kukuczki, w której można oglądać pamiątki pochodzące z licznych wypraw.

Janusz Kurczab