12 stycznia 2005 08:01

Proszę wsiadać – Uprzęże wspinaczkowe

W poprzednich artykułach omówiliśmy zarówno rodzaje lin asekuracyjnych, jak i węzły (część 1 i część 2) stosowane podczas wspinaczki. Teraz kolej więc na uprzęże wspinaczkowe, do których wspinacze przywiązują linę asekuracyjną.

Zanim została wymyślona uprząż wspinacze wiązali się liną wokół pasa, co jednakże nie było sposobem gwarantującym bezpieczeństwo. W wyniku dłuższego odpadnięcia wspinacz związany liną w ten sposób może doznać poważnych obrażeń kręgosłupa i żeber. Jeśli natomiast po odpadnięciu wspinacz zawiśnie wolno w powietrzu, to w wyniku ucisku na przeponę może się on w bardzo krótkim czasie po prostu udusić.

Współcześni wspinacze używają uprzęży, do których przywiązuje się linę przy pomocy podwójnej ósemki lub zabezpieczonego węzła skrajnego tatrzańskiego (ratowniczego). Konstrukcja uprzęży powoduje, że siła działająca na wspinacza w chwili wyhamowania lotu zostaje rozłożona na większą powierzchnię ciała. Konstrukcja uprzęży ewaluowała wraz z upływem czasu zbieraniem nowych doświadczeń przez kolejne pokolenia wspinaczy. Jak wyglądały jedne z pierwszych uprzęży wspinaczkowych można zobaczyć na poniższych zdjęciach.



Uprzęże zachowane w „Brandysówce” (baza Szkoły Wspinania Climbing&Adventure)

Rodzaje uprzęży

Istnieją trzy podstawowe rodzaje uprzęży: uprząż biodrowa, uprząż piersiowa i uprząż kompletna. Każdy z tych rodzajów ma swoją historię, zakresy zastosowań oraz wady i zalety. W zakresie wymienionych powyżej trzech rodzajów każda z firm produkujących uprzęże wspinaczkowe oferuje wiele modeli. Z tego względu należy bezwzględnie przestrzegać instrukcji producenta, aby poprawnie i bezpiecznie korzystać z zakupionej uprzęży. Instrukcja ta najczęściej jest wszyta po wewnętrznej stronie pasa biodrowego/piersiowego.

Uprząż biodrowa
Obecnie jest to najbardziej popularny rodzaj uprzęży wspinaczkowej. Stosowana jest przede wszystkim podczas wspinaczki na sztucznej ścianie i w skałkach, a także w górach (bez ciężkiego plecaka). Prawidłowo dopasowana uprząż biodrowa powinna stosunkowo ściśle opasywać ciało wspinacza, tzn. z trudem powinno dać się wsunąć dłoń pod poprawnie zapięty pas biodrowy oraz pasy udowe. Pas biodrowy powinien spoczywać nad kośćmi miednicy (nad kolcami miednicy). Zbyt ciasne dopięcie pasów uprzęży jest niekorzystne, ponieważ utrudnia oddychanie oraz pracę mięśni. Natomiast zbyt luźno dopięte pasy nie przenoszą energii upadku w odpowiedni sposób na całą miednicę.

Uprzęże biodrowe bywają z grubsza dzielone na uprzęże skałkowe i górskie. Uprząż skałkowa jest lżejsza, posiada zazwyczaj tylko jedną klamrę w pasie biodrowym i nie ma regulowanych pasów udowych (zdjęcie powyżej). Oprócz tego pas biodrowy najczęściej jest węższy niż w uprzęży stosowanej w górach. Wszystko to podyktowane jest zwykłym pragmatyzmem: w skałkach czy też na sztucznej ścianie zazwyczaj nie wisimy godzinami na stanowisku, natomiast większą rolę odgrywa waga oraz rozmiary uprzęży. Redukcja wagi uprzęży następuje zawsze w pewnym stopniu kosztem komfortu wiszenia, który zwiększa m.in. stosunkowo szeroki pas biodrowy w uprzężach górskich. Nierzadko też uprzęże skałkowe posiadają mniejszą ilość tzw. szpejarek, na których podczas wspinaczki nosi się sprzęt (ekspresy, karabinki, kości, itp.), ponieważ w skałkach zazwyczaj potrzebna jest zdecydowanie mniejsza ilość sprzętu niż podczas wspinaczki górskiej.

Uprzęże górskie (zdjęcie powyżej) posiadają najczęściej dwie klamry w pasie biodrowym oraz regulowane pasy udowe. Taka konstrukcja zdecydowanie ułatwia odpowiednie dopasowanie uprzęży w zależności od ilości warstw ubrania, jakie ma na sobie wspinacz – ma to istotne znaczenie zwłaszcza w zimie, kiedy tych warstw jest więcej. Oprócz tego w uprzężach górskich istotne znaczenie ma komfort wiszenia, jaki zapewnia (bądź nie) uprząż. Istotny wpływ na to ma zarówno większa szerokość pasa biodrowego, jak i odpowiednie wyprofilowanie pasów udowych. Każdy, kto wisiał na stanowisku 2-3 godziny lub dłużej potrafi docenić zalety szerszego pasa biodrowego… Jeśli oprócz tego klamry na pasach udowych pozwalają na całkowite ich rozpięcie, to ma to niebagatelne znaczenie podczas załatwiania czynności fizjologicznych…

W bardzo wielu modelach uprzęży biodrowej należy przełożyć taśmę przez klamrę tam i z powrotem. Na klamrze pasa biodrowego widnieje wówczas napis „danger”. Po zapięciu uprzęży „z powrotem” napis nie może być widoczny a końcówka taśmy wystająca z klamry powinna mieć długość przynajmniej 5 centymetrów.

Producenci uprzęży nie zapomnieli o kobietach. Uprzęże dla kobiet różnią się nieco od uprzęży dla mężczyzn z uwagi na różnice w budowie ciała. Jest to fakt stosunkowo mało znany w Polsce. Pasy udowe są obszerniejsze a odległość między nimi a pasem biodrowym jest większa niż w uprzężach przeznaczonych dla mężczyzn. W praktyce wygląda to mniej więcej tak, iż pasy udowe są o jeden numer większe w stosunku do pasa biodrowego: w uprzęży o rozmiarze M pasy udowe odpowiadają zazwyczaj rozmiarowi L. Ma to na celu lepsze dopasowanie uprzęży do ciała kobiety. Oprócz tego uprzęże damskie są dostępne w mniejszych rozmiarach. Wiele uprzęży „męskich” może być używana przez kobiety, pod warunkiem, że istnieje możliwość odpowiednio ciasnego zapięcia pasa biodrowego.

Uprząż piersiowa

Uprząż piersiową, czy też pas piersiowy, zaczęto stosować po „epoce wiązania się liną w pasie”. Uprząż ta zwiększała komfort w razie odpadnięcia, który jednakże nadal był niewystarczający podczas wolnego zwisu na linie. Ponieważ uciskała ona mocno klatkę piersiową oraz tętnice pod pachami, nadal istniało niebezpieczeństwo uduszenia.

Obecnie uprząż piersiowa bywa stosowana niemalże wyłącznie w połączeniu z uprzężą biodrową np. podczas wspinaczki z ciężkim plecakiem (zwłaszcza w zimie). W razie odpadnięcia kombinacja taka zapewnia większe bezpieczeństwo, ponieważ punkt zaczepienia (przywiązania) liny znajduje się powyżej punktu ciężkości ciała wspinacza. W razie odpadnięcia ciało wspinacza zostaje ustawione w pionie, a nie zmuszone do tzw. „skłonu w tył”, w wyniku czego najczęściej następuje uszkodzenie kręgosłupa…

Uprząż kompletna

Jest to niejako połączenie uprzęży biodrowej i piersiowej. Uprząż taka składa się z części biodrowej i udowej. Redukuje ona niebezpieczeństwo odwrócenia wspinacza głową w dół w razie odpadnięcia, a także wspomnianego „skłonu w tył”. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, które mogą zaistnieć podczas wspinaczki z ciężkim plecakiem.

Uprzęże te nie są zbyt popularne zwłaszcza ze względu na fakt, że bardziej krępują ruchy oraz są mniej wygodne podczas zakładania i zdejmowania ubrania. Zamiast tego większość wspinaczy chętniej używa kombinacji: uprząż biodrowa + pas piersiowy. Uprząż kompletna polecana jest dla małych dzieci (mniej więcej do 10-11 roku życia).

Jak dobrać uprząż?

Od uprzęży oczekujemy oprócz bezpieczeństwa przede wszystkim wygody, możliwie pełnej swobody ruchów, niewielkiego ciężaru oraz jak największej odporności na zużycie. Przed zakupem uprzęży należy ją koniecznie przymierzyć, aby mieć pewność, że będzie dobrze pasować do naszej sylwetki. Idealnie byłoby, gdyby w sklepie istniała możliwość „powieszenia się” w uprzęży – tylko wówczas da się stwierdzić, czy dana uprząż jest dobrze dopasowana, czy jest to odpowiedni rozmiar oraz czy zapewnia nam ona oczekiwany komfort.

Na rynku dostępne są uprzęże wielu producentów. Niewątpliwie rekomendacji nie wymagają produkty takich firm jak Petzl, Mammut czy też Beal. Bardzo godne uwagi są uprzęże naszego rodzimego producenta, firmy Lhotse. Oprócz starannego wykonania mają one bardzo ważną zaletę: są o wiele tańsze od produktów firm zachodnich.

Żywotność uprzęży

Kiedy należy wymienić uprząż na nową? Według norm uprząż powinno się wymienić po ok. 5 latach, aczkolwiek zależy to od intensywności użytkowania. W praktyce uprzęże bywają użytkowane dłużej. Przy nadzwyczaj intensywnym użytkowaniu uprzęży w bardzo niekorzystnych warunkach może się okazać, że wymiana będzie musiała nastąpić wcześniej, nawet po roku.

Niewątpliwie uprząż należy wymienić w następujących wypadkach:
– widoczne są uszkodzenia szwów lub taśm
– uprząż miała kontakt z chemikaliami
– uprząż ma za sobą ciężkie odpadnięcie (odpadnięcie z wysokim współczynnikiem)

Żywotność uprzęży skraca się również pod wpływem działania niekorzystnych warunków klimatycznych oraz promieni słonecznych (promieniowanie UV).

Piotr Górka i Krzysztof Skoczylas




  • Komentarze na forum Dodaj swój wątek
    Brak komentarzy na forum